Av. BURAK AYTEKÄ°N
BaÅŸkent DoÄŸalgaz Dağıtım GYO A.Åž. Hukuk MüÅŸavirliÄŸi, Ankara Barosu

DoÄŸalgaz sektöründe en çok karıştırılan iki kavram olan abone baÄŸlantı bedeli ve güvence bedelinin açıklanması ve karışıklığın giderilmesi; tüketiciler ile dağıtım ÅŸirketleri arasındaki ihtilafların çözümüne hizmet edecektir.

1. GÄ°RÄ°Åž
DoÄŸalgaz dağıtım ÅŸirketlerinin baÅŸta gelen yükümlülüÄŸü, sorumluluk alanı içerisindeki abone ve serbest tüketicilerin dağıtım ÅŸebekesine “eriÅŸimini” saÄŸlamak ve doÄŸalgazın bu tüketicilere satışı ve teslimi ile ilgili hizmetleri yerine getirmektir.(1)
DoÄŸalgaz sektöründe, taşınmazına ilk defa doÄŸalgaz hizmeti talep eden bir tüketicinin ödemesi gereken bedeller ile hali hazırda doÄŸalgaz baÄŸlantısı mevcut olan bir taşınmaza yaptırılacak aboneliklerde ödemesi gereken bedellerin mahiyetinin irdelenmesi gerekmektedir. Zira alınan bu bedeller tüketiciler tarafından mahiyetleri bilinmediÄŸinden karıştırılmakta ve sanki mükerrer bir ödeme yapıldığı düÅŸüncesi oluÅŸmaktadır. Bu durum ise gerek tüketici hakem heyetlerine gerekse tüketici mahkemelerine iÅŸ yükü olarak yansımaktadır. AÅŸağıda ayrı ayrı baÅŸlıklar halinde tüketicilerden alınan bedeller ve bu bedellerin alınmasına iliÅŸkin yasal mevzuat hükümleri ayrıntılı olarak izah edilecektir. 

2. Abone Bağlantı Bedeli
Dağıtım ÅŸebekesinin abone iç tesisatına baÄŸlantısı için gereken proje, iÅŸçilik, malzeme, kontrol ve onay harcamaları ile sayaç, sayaç baÄŸlantı malzemeleri ve sayaç montaj bedelleri toplamının abone başına düÅŸen payını ifade eden sabit bedeldir.(2) Bu bedel ilgili adrese ilk defa doÄŸalgaz baÄŸlantısı yapılırken bir defaya mahsus olarak alınmakta olup, aynı adrese iliÅŸkin tesis edilecek sonraki aboneliklerde tahsil edilmemektedir. 

2.1. Abone BaÄŸlantı Bedelinin Hukuki Çerçevesi
Abone BaÄŸlantı Bedelinin Yasal Çerçevesi; Ankara’da doÄŸalgaz dağıtım hizmetleri, Ankara BüyükÅŸehir Belediyesine baÄŸlı olarak kurulan Ankara Elektrik ve Havagazı Ä°ÅŸletme Müessesesi (EGO Genel MüdürlüÄŸü) tarafından 2001 yılına kadar 16.12.1942 tarih ve 4325 sayılı Ankara Elektrik ve Havagazı ve Adana Elektrik Müesseselerinin Ä°dare ve Ä°ÅŸletmeleri Hakkında Kanun (“4325 sayılı Kanun”) hükümleri çerçevesinde sürdürülmüÅŸtür.

Bu çerçevede EGO Genel MüdürlüÄŸü Ä°dare Encümeni tarafından alınan 7.5.1996 tarih ve 96/212 sayılı kararın (esasen bu iÅŸlem tarafları baÄŸlayıcı bir düzenleyici iÅŸlem niteliÄŸindedir.) (c) bendi ile “Yeni abone olan tüm abonelerden her bağımsız daire ve dükkânlar için daire sayısı belli olmayan kurum, iÅŸyeri, kuruluÅŸ, han hamam, fırın, iÅŸ merkezi gibi abonelerden 300 USD abonelik ücretinin alınması”na karar verilerek yeni abone olan bütün abonelerden abonelik ücreti tahsil edileceÄŸi ve bu bedelin 300 Dolar olarak uygulanacağı kararlaÅŸtırılmıştır.

Daha sonra 4628 sayılı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun TeÅŸkilat ve Görevleri Hakkında Kanun(3)’un ve 4646 sayılı DoÄŸal Gaz Piyasası Kanunu yayımlanması ile birlikte doÄŸalgaz piyasası faaliyetlerine iliÅŸkin tarifelerle ilgili karar almak görevi Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)’na devredilmiÅŸtir.

DoÄŸalgaz dağıtım faaliyetinin EGO Genel MüdürlüÄŸü tarafından yürütüldüÄŸü dönemde EGO Genel MüdürlüÄŸü Ä°dare Encümeni’nin abone baÄŸlantı bedeli olarak belirlediÄŸi ücret (300 ABD Doları) doÄŸalgaz sayaç bedelleri ve doÄŸalgaz baÄŸlantısı için gereken her türlü harcamanın abone başına düÅŸen payı olarak abonelere yansıtılırken, 2003 yılından itibaren abone baÄŸlantı bedelleri EDPK tarafından alınan doÄŸalgaz baÄŸlantı tarifeleri ile ilgili kararlarla belirlenmeye baÅŸlanmıştır. Bu kararlarda 2009 yılına kadar abone baÄŸlantı bedelinin “baÄŸlantı bedeli ve sayaç bedelinden” oluÅŸacağı ifade edilmiÅŸ; 2009 yılından itibaren ise abone baÄŸlantı bedelinin belirlenmesinde ayrı bir kalem olarak kullanılan “sayaç bedeli” kalemi bu tanımdan çıkarılmış ve Kurul Kararları DoÄŸalgaz Piyasası Dağıtım ve MüÅŸteri Hizmetleri YönetmeliÄŸi hükümleri ile uyumlu hale getirilerek abone baÄŸlantı bedelinin tek bir kalem olarak alınması öngörülmüÅŸtür.

Bu kapsamda EPDK tarafından doÄŸalgaz dağıtım ÅŸirketlerinin abonelere yansıtacağı baÄŸlantı bedeli, üst sınırı her yıl sayaç tipine göre (faturalı- mekanik ve kartlı-ön ödemeli) yeniden tespit edilmeye baÅŸlanmıştır. Nitekim 28.2.2003 tarih, 97 sayılı EPDK kararı ile 01.05.2003 tarihinden itibaren “yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar” abone baÄŸlantı bedeli olan “baÄŸlantı bedeli ve sayaç bedeli” üst sınırının 300 ABD Doları olarak uygulanacağı karara baÄŸlanmıştır.

2004 yılına gelindiÄŸinde ise EPDK tarafından alınan 10.02.2004 tarih ve 296 sayılı kararda, doÄŸalgaz dağıtım ÅŸirketlerince 31.12.2004 tarihine kadar uygulanacak olan abone baÄŸlantı bedellerinin üst sınırı; baÄŸlantı bedeli 150 ABD Doları; sayaç bedeli ise faturalı (mekanik) sayaçlar için 40 ABD Doları; ön ödemeli (elektronik-kartlı) sayaçlar için ise 150 ABD Doları olarak belirlenmiÅŸ ve toplam “abone baÄŸlantı bedeli” mekanik sayaçlar için 190 ABD Doları, ön ödemeli sayaçlar için 300 ABD Doları olarak 2009 yılına kadar uygulanmıştır.

2009 yılında abone baÄŸlantı bedelleri tarifelerinde (yukarıda ifade edildiÄŸi üzere tek kalem olarak düzenlenerek) deÄŸiÅŸikliÄŸe gidilmiÅŸtir. 2009 yılı abone baÄŸlantı tarifelerine iliÅŸkin 24.12.2008 tarih, 1903 sayılı EPDK kararında abone baÄŸlantı bedeli üst sınırı, sayaç bedeli dâhil faturalı (mekanik) sayaçlar için 180 ABD Doları, ön ödemeli sayaçlar için 250 ABD Doları olarak tespit edilmiÅŸ; 2010 ve 2011 yılları abone baÄŸlantı tarifeleri kararlarında ise mekanik ve ön ödemeli sayaç ayırımı yapılmadan abone baÄŸlantı bedeli üst sınırı sayaç dahil sırası ile 289 TL ve 280 TL olarak deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir.

2012 yılı abone baÄŸlantı tarifelerinde 28.12.2011 tarih ve 3603 sayılı EPDK kararı ile yapılan deÄŸiÅŸiklikte ise abone baÄŸlantı bedeli üst sınırı 315,00.-TL olarak belirlenmiÅŸtir. Ayrıca bu bedelin her yıl Aralık ayında T.C. BaÅŸbakanlık Türkiye Ä°statistik Kurumu tarafından ilan edilen 2003=100 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Genel Endeksi’ndeki Yıllık DeÄŸiÅŸim (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre DeÄŸiÅŸim) oranı ile güncellenerek 2016 yılına kadar uygulanacağını hüküm altına alınmıştır.

Abone BaÄŸlantı Bedeli, EPDK tarafından 2017 yılı için 26.12.2016 tarih ve 6810 sayılı kurul kararı ile 455,00 TL; 2018 yılı için ise 21.12.2017 tarih ve 7577 sayılı karar ile 514,00 TL olarak belirlenmiÅŸtir.

2.2. Abone BaÄŸlantı Bedelinin Ä°adesinin Ä°mkânsızlığı
Abone baÄŸlantı bedelinin iadesi yasal düzenlemeler gereÄŸi mümkün deÄŸildir. Åžöyle ki;

EGO Genel MüdürlüÄŸü Ä°dare Encümeni tarafından alınan 7.5.1996 tarih ve 96/212 sayılı kararın (f) bendi ile “Abonelerden alınan bu abonelik ücretinin her ne ÅŸekilde olursa olsun iadesinin yapılmaması”na karar verilmiÅŸtir.

Bunun yanında DoÄŸalgaz Piyasası Dağıtım ve MüÅŸteri Hizmetleri YönetmeliÄŸi’nin BaÄŸlantı baÅŸlıklı 36. maddesinin 4. Fıkrası ile “Abone baÄŸlantı bedeli, baÄŸlantı anlaÅŸmasının imzalanması sırasında bir defaya mahsus olmak üzere tahsil edilir ve servis hattının imalatına baÅŸlandıktan sonra bu bedelin iadesi yapılamaz.” düzenlemesi getirilmiÅŸ olup, abonelik ücretinin iade edilmeyeceÄŸi hususu tüm tarafları baÄŸlayıcı düzenleyici bir iÅŸlem olan yönetmelik hükmü ile bir kez daha yinelenmiÅŸtir.

Bunların yanında Yargıtay 3. Hukuk Dairesi’nin 22.02.2017 tarih 2015/16933 E. ve 2017/1866 K. sayılı Kanun Yararına Bozma kararı ile de abone baÄŸlantı bedelinin iade edilemeyeceÄŸi hususu içtihat olarak hukuk dünyasında yerini almış ve yüksek yargı tarafından da abone baÄŸlantı bedeli tahsilinin yanında iade edilemeyeceÄŸi hususunda hukukiliÄŸi ortaya konmuÅŸtur.

GörüleceÄŸi üzere abone baÄŸlantı bedeli mer’i mevzuat hükümleri çerçevesinde tahsil edilmekte olup, aynı hükümler uyarınca da iadesi mümkün deÄŸildir.

3. Güvence Bedeli
Bazı sözleÅŸmelerde, alacaklıları borçların ifa edilmemesi riskine karşı özel bir koruma saÄŸlayan ek (mevzuattan doÄŸan veya sözleÅŸmeden doÄŸan) bir garantiden yararlanabilirler. Bu durumda, en geniÅŸ anlamıyla bir teminattan söz edilir.(4) Ä°ÅŸte doÄŸalgaz piyasası mevzuatındaki abonelerin nakit olarak ödedikleri “güvence bedeli” bu tür bir teminattır.

Dağıtım ÅŸirketinin alacaklarını garanti altına alabilmesi amacıyla mekanik sayaç (faturalı sayaç) kullanan tüketicilerden abonelik sözleÅŸmesinin imzalanması sırasında bir defaya mahsus olarak aldığı bedel, güvence bedeli olarak nitelendirilmektedir. Güvence bedeli yalnızca mekanik (faturalı) sayaç aboneliklerinden tahsil edilmekte olup, ön ödemeli (elektronik/kartlı) sayaçlarda tahsil edilmemektedir. Zira ön ödemeli sayaçlarda tüketicilere fatura çıkarılmamakta tüketiciler doÄŸalgazı önce alıp, sonra kullanmaktadırlar.

3.1. Güvence Bedelinin Hukuki Çerçevesi
Güvence bedeli DoÄŸalgaz Piyasası Dağıtım ve MüÅŸteri Hizmetleri YönetmeliÄŸi’nin 38 ve 39. maddelerinde düzenlenmiÅŸtir. Åžöyle ki; YönetmeliÄŸin “MüÅŸteri SözleÅŸmeleri” baÅŸlıklı 38. maddesi “Ä°lk abonelik esnasında yapılacak abonelik sözleÅŸmesi; iç tesisat proje onayını müteakip gerekli belgelerin dağıtım ÅŸirketine ibrazından ve ilgili mevzuat çerçevesinde belirlenmiÅŸ güvence bedelinin tahakkukundan ve/veya tahsilinden sonra imzalanır veya mesafeli sözleÅŸme yapılır.” hükmünü havidir.

Yine aynı YönetmeliÄŸin “Güvence Bedeli” baÅŸlıklı 39. maddesi de “Dağıtım ÅŸirketi, alacaklarını garanti altına alabilmek amacıyla, mekanik sayaç kullanan abonelerden abonelik sözleÅŸmesinin imzalanması sırasında bir defaya mahsus olmak üzere güvence bedeli alabilir. Ancak ön ödemeli sayaç kullanan abonelerden güvence bedeli alınmaz.” hükmünü havidir.

Amir hükümler doÄŸrultusunda alınan güvence bedelinin ne kadar olması gerektiÄŸi de EPDK tarafından belirlenmektedir. Nitekim 2018 yılı için bu bedel 21.12.2017 tarih ve 7577 sayılı kurul kararı ile 427,00 TL olarak belirlenmiÅŸtir.

3.2. Güvence Bedelinin Ä°adesinin Åžartları
Güvence Bedelinin Ä°adesi Åžartları; Güvence bedelinin hangi ÅŸartlarda iade edileceÄŸi DoÄŸal Gaz Piyasası Dağıtım ve MüÅŸteri Hizmetleri YönetmeliÄŸinde düzenlenmiÅŸ olup, “YönetmeliÄŸin Güvence Bedeli” baÅŸlıklı 39. maddesinin 5. fıkrasında “Abonelik sözleÅŸmesi sona eren veya müÅŸterinin muvafakati ile mekanik sayacı ön ödemeli sayaç ile deÄŸiÅŸtirilen abonenin, dağıtım ÅŸirketinde bulunan güvence bedeli, tüm borçların ödenmiÅŸ olması ve nakit olarak alınan güvence bedellerinin ise ilgili mevzuat çerçevesinde güncelleÅŸtirilmesi kaydıyla, abonelik sözleÅŸmesinin sona ermesine iliÅŸkin talep tarihinden itibaren en geç on beÅŸ gün içerisinde aboneye veya onun yetkili temsilcisine iade edilir. Serbest tüketicilerden güvence bedeli alınıp alınmayacağı ve koÅŸulları imzalanacak sözleÅŸmeler kapsamında serbestçe belirlenir.(5)” ÅŸeklinde düzenlenmiÅŸtir.

GörüleceÄŸi üzere amir hüküm uyarınca güvence bedeli ancak;
• Abonelik sözleÅŸmesinin sona ermesi veya
• MüÅŸterinin muvafakati ile mekanik sayacı ön ödemeli sayaç ile deÄŸiÅŸtirilmesi,
• Abonenin dağıtım ÅŸirketine olan tüm borçlarını ödemiÅŸ olması ÅŸartlarının birlikte gerçekleÅŸmesi halinde iadesi iÅŸlemi yapılabilecektir.

Yukarıda izah edildiÄŸi üzere tüketicilerden tahsil edilen güvence bedeli söz konusu ÅŸartların gerçekleÅŸmesi halinde iade edilecektir.

4. SONUÇ
Tüm bu açıklamalardan çıkarılacak sonuç ÅŸu dur ki; abone baÄŸlantı bedeli ve güvence bedeli kavramları içerikleri itibariyle farklıdır ve abone baÄŸlantı bedeli tahsil edilen bir tüketiciden tüketiminin tespiti için aboneliÄŸine faturalı sayaç özgülenmesi halinde güvence bedeli de tahsil edilecektir. Bu durumda abone baÄŸlantı bedeli iade edilmeyecekken, ÅŸartların oluÅŸması halinde güvence bedeli iade edilebilecektir.

(1) YAYLA Ahmet, Ä°darenin DoÄŸal Gaz Piyasasını Düzenleme Faaliyeti, Onikilevha Yayınları, Ä°stanbul, 2013, s.154
(2) DoÄŸal Gaz Piyasası Dağıtım ve MüÅŸteri Hizmetleri YönetmeliÄŸi md. 4/5
(3) 03.03.2001 tarih ve 24335 Mükerrer sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüÄŸe girmiÅŸtir.
(4) TERCIER Pierre, PICHONNAZ Pascal, DEVELÄ°OÄžLU H. Murat, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Onikilevha Yayınları, Ä°stanbul, 2016, s.422
(5) Mülga Fıkra 27.05.2016 tarih ve 29724 sayılı Resmi Gazete “Abonelik sözleÅŸmesi sona eren veya müÅŸterinin muvafakati ile mekanik sayacı ön ödemeli sayaç ile deÄŸiÅŸtirilen abonenin, dağıtım ÅŸirketinde bulunan güvence bedeli, tüm borçların ödenmiÅŸ olması ve nakit olarak alınan güvence bedellerinin ise ilgili mevzuat çerçevesinde güncelleÅŸtirilmesi kaydıyla, talep tarihinden itibaren beÅŸ gün içerisinde aboneye veya onun yetkili temsilcisine iade edilir. Serbest tüketicilerden güvence bedeli alınıp alınmayacağı ve koÅŸulları imzalanacak sözleÅŸmeler kapsamında serbestçe belirlenir.”