� örüs • opinion İran'a gelince, NIGEC'nin Avrupa'ya mal satmaya kalktığı takdirde Türkiye sınırında gazın kendilerine kaça mal olacağını çok iyi bildiklerini tahmin ediyorum. Bu durumda onlar da Türkiye'ye batı gazından daha pahalıya Gürbulak'ta mal teslim etmek yerine fiyatlarını ve satış şartlarını yeni durumlara uydurmalıdırlar. Biraz evvel Rusya için yap tığımız yorum bu sefer İran için Türkiye üzerinden satacakları gaza da yapılabilir. Almanya şu anda almakta olduğu şartlardan daha sert ve pahalı şartlarla neden gaz alsın ki? O halde iran'dan gidecek gazın Almanya için bir tavan fiyatı vardır; o da şu anda almakta olduğu fiyattır. Eğer NIGEC, son zamanlarda parlamaya başlayan Irak gazı yanında kendine daha üstün bir rekabet gücü sağlamak istiyorsa bunu kendi malını piyasaya sürerken önceden belirle melidir. Eğer Türkiye'ye uyguladıkları şartları başkalarına da uygulamakta dayatırlarsa, her ülke doğal gaz ihtiyacını İran dışından karşılamaya bakar. Zaten onlar da işin farkında ve Avrupa'da yaptıkları görüşmelerde uçuşan fiyatları fısıldayan kuşlar da var. Türkiye'ye satmakta oldukları ile alakası yok. Formülün Doğruluğu Yanlışlığı Gerek BOTAŞ bugünkü kanuna göre bir piyasa oyuncusu olarak ve gerekse Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, diğer bakanlıklar gibi, Türk ulusunun refah ve mutluluğunu arttırmak için Türkiye'nin en büyük doğal gaz anlaşmalarının olduğu VepGazExport ile kontratların makulleş tirilmesi için uğraşmaktadırlar. Şikayet öncelikle Rusya'dan gelmiş ve doğal gaz formülündeki yazım hatasının tashih edilmesi istenmiştir. Türk tarafının tu tumu yalın ve açıktır: "Kontrat karşılıklı rıza ve kabul ile imzalanmıştır. Dolayısı ile bir kontrat görüşmesi isteniyorsa diğer bütün hususlar görüşme konusu yapılmalıdır. Türk tarafı görüşmeye hazırdır." Anlaşmazlık, Mavi Akım'ın ilk faturasının kesileceği Şubat-Mart 2003 ayında Rusya tarafından ihbar edilmiştir ve istenen düzeltme alınan doğal gazın fiyatında hemen hemen 30 dolar civarında bir artış getirmektedir. Daha sonra işin tahkim kuruluna götü rüleceği pompalanmaya başlamıştır. Geçtiğimiz Temmuz ayında da, bizzat Rusya tarafından yalanlanan, Rus Hükümetinin Türkiye ile ticari ilişkileri askıya aldığı asparagas haberleri de yayınlandı. Fakat yukarıda da bah settiğim gibi Rus Hükümeti bunları yalanladı. Çünkü, aslında ticari anlaşmazlıkları uluslararası anlaşmazlık haline getirip durumu tırmandıranlar genellikle çok kötü şekilde kontrpiyede kalabilirler. Bu haberler herhalde Türkiye'nin Rusya karşısında bir hiç olduğunu düşünen hiçler tarafından uydurulup sahnelendi sanırım. Yani Türk kamuoyuna "Türk tarafı bu formülü kabul etmezse, bak sonra neler olur" şeklinde asparagas bir gözdağı verilmek istendi. Aslında bu işler bile Rus tarafının iddialarında ne kadar zayıf olduğunu gösterir. Ama gene de biz iyi, anlaşmacı tarafımızı gösterelim. Sonuç olarak, o bilinen formül üzerinde anlaşılmıştır. Kimse bir tesir altında kalmaksızın anlaşmayı imzalamıştır. Fakat bu formül dahi Türkiye'yi Avrupa'ya karşı rekabet bakımından altta bırakmaktadır. Dolayısı ile VepGaz-Export ile yapılmış olan üç anlaşma da beraberce görü şülüp bugünkü şartlara uydurulmalıdır. Zaten bu konuda da çalışmalara baş lanmıştır. Önceki Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı tarafından Ekim 2002 ayında açıklanan 2003 ve 2004 yıllarını kapsayan dönemde Rusya'dan alınacak gazda sadece birkaç on milyon dolar ucuzluk elde edip bunun karşılığında affedilen 166 milyon dolar (evet yanlış okumadınız tam yüzaltmışaltımilyon dolar) alacağımızdan vazgeçerek Türkiye Hazinesi'ne nereden bakarsanız 100 milyon dolardan fazla zarar veren anlaşma da tadil edilmelidir. Tahkim de Tahkim Rus tarafı anlaşmazlık üzerinde Tür kiye'de katılaşma görünce, (ne de olsa 30-40 milyon dolar için 166 milyon dolardan vazgeçenler yok şu anda galiba) tahkimden bahsetti. Kendi hakemini atadığını bildirdi. Bunun üzerine de Türk tarafı hakemini atadı. Anlaşmaya göre bu ikisi beraberce 3. hakemi atayacaklar ve sonra üçü birden bir araya gelip temyizsiz bir şekilde anlaşmazlığı çözecekler. Ama "anlaşmazlık" dedim. Anlaşmazlık olayının ortaya çıkması için önce üzerinde anlaşmaya varılmış bir ortam olması lazım. Bu ortam da kontrattır. Peki, istenen nedir? Kontratın bir mad desinin tahkim kurulu tarafından düzeltilmesi. Pekala bu aslında tahkim kurulunun referans olarak alıp ortaya çıkan anlaşmazlıkları çözmekte kul lanacağı kontratı bizzat kendisinin iki taraf adına düzenlemesi olmuyor mu? Evet öyle oluyor. Ve tahkim kurullarının iki taraf arasındaki anlaş mayı yeniden düzenlemeye hakları yoktur. Tahkim kurulları mevcut olan bir anlaş mayı dayanak olarak kullanıp taraflar arasındaki anlaşmazlıkları çözmeye yetkilidirler, ama taraflar arasındaki anlaşmaları yeniden düzenleyemezler, içindeki maddelerin bazılarını çıkarıp bazı diğer maddeleri ekleyemezler, yani taraflar arasındaki ilişkileri düzenlemenin hareket noktası olan kontratları yeniden tanzim edemezler. Bu sebeble de VepGazExport müracaat ettiği bu tah kimde davayı kaybeder. Kontratta FO0 teriminin tarifinin bulunması kuvvetli dayanak değildir. Bir örnek olarak, eğer Rus tarafı arada anlaşılmış bu formül. varken, "Doğrusu bu şekildedir" diye başka bir formülden fatura tutarını hesaplasa idi, tahkimde Türk tarafı davayı hemen kazanırdı. Nasıl? Anlaşmayı göstererek. Zaten Rusların bir ayakları eşikten içeride diğeri dışarıda "Tahkime gidiyorum, ama anlaşarak çözmeyi tercih ederim" tavrının da sebebi budur. Sonuç Görüldüğü gibi aslında gizli olan ve kimsenin elinde kanıtı olmayan formüller üzerinde dayanaksız yorumlarda bu lunmak yerine siz sayın okuyuculara bir doğal gaz anlaşmasının yapılmasında ne kadar karmaşık ilişkiler bulunduğunu anlatan bu yazımla meseleye ışık tuttu ğumu tahmin ediyorum. [!@ . __ o_o_ğ_a_ı G_a_z_, _LP_G_ve _F_u_e_ı o_i_l _oe _r_g_is_i --=•=1=••=-___ r_e_m_m_u_z _-A _g_· u_s_ı o_s_ı_s_ay_ı_ss____ �.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=