1.3. Düzenli Bir Kalibrasyon Sistemi Organizasyonu İçin: il Kalibre edilecek ölçü teçhizatının tespit edilip, kayda geçirilmesi, il Kalibrasyon zaman aralıklarının tespiti ve denetlenmesi, il Kalibrasyon işlemi için metotlar hazırlanması , il Kalibrasyon işleminin hazırlanmış metotlara göre icra edilmesi, il Kalibrasyon işleminden elde edilen neticelerin dokümante edilmesi, il Kalibrasyon işlemi neticesine uygun olarak ölçü teçhizatının etiketlenmesi, il Etalonların nakli ve muhafazasının uygun yapılması il Dokümanların değerlendirilmesi gereklidir. 2. Gaz Sayaçları Kalibrasyonu 2.1. Beli Prover ile Gaz Sayaçları Kalibrasyonu: Beli Prover sabit basınç ve sıcaklık koşullarında yer değiştiren gazın hacmini hassas bir şekilde %0,2 hata ile ölçmekte kullanılan primer bir standarttır. Burada gaz kaynağından gönderilen ve sayaçtan geçen gaz beli içinde toplanarak sayaç debisi belirlenir. Beli prover çoğu zaman sulu tip referans sayaçların daha özenli ve yüksek doğrulukta kalibrasyonu için kullanılır. Kalibrasyon, cihaz hem hareketsiz konumda iken hem de hareket halinde iken optik cihaz desteği altında yapılır. Beli prover aynı zamanda AR-GE çalışmalarında kullanılan temel cihaz olarak kabul edilir. 2.2. 0rifis Sistemi ile Gaz Sayaçları Kalibrasyonu Primer standart Beli Prover'a izlenebilir olan Orifıs Sistemi üç ana bölümden oluşmaktadır: Basınçlı hava kaynağı , Orifislerin yerleştirildiği kısım ve Kalibrasyonu yapılan cihazın takıldığı kısım. Orifıs sisteminde, Beli Prover'dan izlenebilirliğini alan orifısler ve bu orifısler ile kalibre edilmiş orifisler kullanılmaktadır. Orifislerin kalibrasyonları sonucunda, gazın orifisden geçişi sırasında değişen basınç farklarına karşı gaz debi değerleri elde edilmiş ve grafiğe geçirilmiştir. Bu sistem gaz debi ölçümlerini küçük debilerde daha düşük olmak üzere %0.5-1 belirsizlik ile yapmaktadır. 2.3. Statik Pitot Tüp Anemometreli Rüzgar Tüneli Beli Prover'a izlenebilir olan Statik Pilot Tüplü Anemometre,400-4500 m3/h debi aralığındaki türbinmetre, körüklü tip debi ölçer, rotary piston tip debi ölçerler, orifıs metre ve sonic nozzle kalibrasyon ve testlerinde kullanılmaktadır. Pitot tüp anemometresinde, pitot tüpün ucundaki iki farklı delikten birinden tolam basınç diğerinde statik basınç okunur. Anemometre, bu basınçların arasındaki farkı alarak basınç farkını hıza çevirir. Hız profilleri sonucunda elde edilen ortalama hız kesit ile çarpılarak debi değeri bulunur. 2.4. Bubble Generator ile Gaz Sayaçları Kalibrasyonu Refarans standartı Bubble Generator, kalibreli bir hacimden gazın geçiş zamanını sayarak debi hesabı yapar. Kalibrasyona başlamadan önce üç standarttan sayacın debi aralığına uygun olanı seçilir ve sayaç ile bağlantısı yapılır. Bubble Generator de özel bir sabunlu su konsantrasyonu kullanılarak oluşturulan kabarcık, gaz yer değiştirirken yükselmeye başlar ve yükselmeye başlama anı optik bir algılıyıcı ile zaman sayıcıyı başlatır. Kabarcık üst noktaya ulaştığında üst noktadaki optik bir algılayıcı zamanı durdurur ve kalibreli hacimden geçen gazın debisini zamana bölerek dijital ekrana verir. 2.5. Referansmetreler Sulu Tip Referanslarla Kalibrasyon Bu sistem primer standart Beli Prover da kalibre edilmiş sulu tip referans metrelerden sabit sıcaklık ve basınç koşullarında geçirilen hava hacminin okunması ve kalibre edilecek cihazdan okunan değerlerle karşılaştırılmasına dayanır.(4) Laboratuvar, bu kalibrasyon yöntemlerinden kendisine uygun olanı seçer ve faaliyetlerini yürütür. Ölçüm işlemlerinde doğruluğu ve güveni tesis etmek, uluslararası geçerli bir ölçüm faaliyeti yürütmekten geçer. Bu da ancak bu husustaki milletlerarası kuralları uygulamakla mümkündür. Bu kuralların temeli ise; izlenebilirlik ve döngülü karşılaştırmadır. 3. İzlenebilirlik Nedir? İzlenebilirlik; bir ölçüm sonucunun veya bir ölçüm standardının değerinin belirli referanslarla, genellikle ulusal veya uluslararası standartlarla, tamamının ölçüm belirsizliği belirlenmiş olan kesintisiz bir karşılaştırmalı ölçüm zinciri ile ilişkilendirilebilmesi özelliğidir.(5) Ölçüm cihazının gösterdiği ölçüm değeri ile ilgili ölçme büyüklüğünün ulusal standartla karşılaştırılması kademeler halinde sağlanır. Kademelerin her birinde, ölçme cihazı; ölçüm sapması daha önceden bir üst seviye standartla kalibre edilerek belirlenmiş bir standart ile karşılaştırılır ve yaptığı hata belirlenir. 4. Akreditasyon Çalışmaları Ölçüm ve kalibrasyon, endüstriyel faaliyetlerin can damarıdır. Gelişmiş ülkelerde yapılan ölçümlerin güvenilirliği ve doğruluğu da, ülke çapında oluşturulan bir kalibrasyon ağıyla gerçekleştirilir. Bu ağın oluşturulması , uluslararası sisteme entegrasyonu gerekir. Laboratuvarlar arasındaki koordinasyonu sağlamak ve kalibrasyon ağı kapsamında oluşturulan metroloji sisteminin uygun bir şekilde uluslar arası sisteme entegrasyonu laboratuvar akreditasyonu gerçeğini ortaya koymaktadır. Nisan 2003 Sayı 86 85 Doğal Gaz, LPG & Fuel Oil Dergisi
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=