ön yeterlilik koşullarının iyi belirlenmesi, şeffaf olması projelerin geleceği ve libarelleşme açısından oldukça önemlidir. Doğal gaz kontratlarının ya da miktarlarının devri, doğal gaz piyasasının liberalizasyonu için önemli unsurlardan en önemlisidir. Amaç doğal gaz piyasasını yeni girişimcilere açmak. İthalat aşamasında olmasa bile, toptan satış aşamasında bir başlangıç olarak ortaya konulabilir. Rekabetçi ve güvenilir bir doğal gaz piyasası oluşturmak, nihai tüketiciye fayda sağlamak, yatırımları artırıp pazarın gelişimini hızlandırmak; diğer amaçlar. önerilen ilkeler: Mevcut ve yeni oyuncular için eşit ve ayrıcalıksız koşullar oluşturmak. Bugüne kadar çok önemli hizmetler yapmış kuruluşlar ile piyasaya yeni girecekler için adil bir rekabet ortamının sağlanması gerekir. Hakim durumun kötü kullanılmamasını sağlamak: Mevcut ya da yeni hiç fark etmez, Kurum'un önemli görevlerinden biri olacaktır. Eş zamanlı müşteri devri: Doğal gaz kontratları uzun dönemli al ya da öde esasına dayalı anlaşmalarla ortaya konmuştur. Bu anlamda oldukça büyük miktarlarla karşı karşıya kalınabilir. Şu anda mevcut ikmalci; BOTAŞ bütün piyasaya gaz satıyor. Siz piyasaya girdiğinizde, bu miktarlar anlaşmalarla bağlı olursa, satacak bir yer bulamazsınız, al ya da öde yükümlülüğü altında zorlanırsınız. Bu anlamda liberalizasyon derken sadece arzın değil, ikmalin de müşterinin kendi seçimine ya da serbest bırakılması çok önemli bir husustur. Bir takım taahhütler altına girmiş yatırımcıların güvence altına alınması önem kazanıyor. Alternatif modellerden bir tanesi sözleşme devri. Burada da bazı sorunlar ortaya çıkıyor. Çünkü karşınızdaki devletler ya da kuruluşlar, buradaki devlet kuruluşlarıyla devlet güvencesiyle sözleşme imzalamışlar. Dolayısıyla uy26 Mart 2003 Sayı 85 Doğal Gaz, LPG & Fuel Oil Dergisi gulamada sorunlar çıkabilecek. Miktarlar bu modelde çok büyük olabilecek, mesela 16 milyar metreküplük bir kontratın devri, miktar açısından sorun yaratabilecek. Kısmi sözleşme devri ve risk paylaşımlı sözleşme devri alternatifler olabilir. Ancak bunlarda da benzer hukuki sorunlar ortaya çıkabileceği gibi sözleşme devrinden daha komplike bir durum ortaya çıkabilir. Hacim devri dediğimiz, sınırda BOTAŞ'ın miktarları birtakım yükümlülüklerle devretmesi söz konusu olabilir. Şu anda piyasa buna olanak veriyor. İspanya, İngiltere gibi ülkelerde yapılan uygulama, rekabetçi bir ortam sağlıyor. ABD'de 1980'1i yıllarda boru hatlarının serbestleştirilmesi işlemi sırasında, sadece iki model başarıyla uygulanmış. Bizim ülke koşullarımıza uygun yöntemlerin bulunup ortaya konulması çok önemli. Yurt dışındaki uygulamalar örnek alınabilir, buralardan bazı dersler çıkarılabilir. Doğal gaz iletimi çok önemli bir konu. Elektrik yasasında olduğu gibi, öncelikle iletim ve pazarlama faaliyetlerinin, ticaret faaliyetlerinin ayrıştırılması, en azından hesapların ayrıştırılması gerekiyor. Yasa bunun için 201 O yılına kadar süre vermiş. Bunun biraz daha önce olması, hem oyuncular açısından, kendi performansları açısından hem de diğer açılardan birtakım faydalar sağlayacaktır. İletim şirketine yüksek getiriler sağlayan ve yatırım riskini azaltabilecek olan aşırı tarifeler olmayacak. Yatırımların geri dönüşünü sağlayacak, makul seviyelerde, ama aşırı olmayacak. Taraflara eşit erişimin sağlanması önemli. Tarifelerin makul seviyelerde olmasının bir faydası da Türkiye'nin enerji köprüsü olma arzusunun gerçekleşmesini sağlamaya yardımcı olmasıdır. " Şunu da unutmamak gerek, Türkiye üzerinden Avrupa'ya gidecek gaz en ucuz gaz olmayacak. Bu ayrı bir tartışma konusudur. AB'nin ihtiyaçlarına bakmak lazım. Kendi talepleri artıyor, yerel üretimleri aşağı iniyor. Türkiye'nin dışında gaz tedarikçisi olan ülkeler var. Ancak ikmal güvenliği olarak ortaya koydukları birtakım dokümanlar, çeşitlendirme arzuları var. Bu yolda doğal gaz ikmalinde fiyat ve maliyet unsurlardan sadece bir tanesi. Dolayısıyla tarifelerin makul seviyelerde olması bu amaca da hizmet edecektir. Uygun koşullarda hazırlanacak olan bir iletim tarifeleri modeli, yatırımcıların önünü görebilmesi için önemli bir unsur olacaktır. Bu tarifeler, önümüzdeki günlerde açılacak doğal gaz şehir dağıtım ihaleleri için de önemli olacaktır. Kontratların devri konusunda da gerekli olacaktır. Yatırımcıların maliyetleri hesap edebilmeleri için bu iletim modelinin ortaya çıkması gerekmektedir. Serbest tüketici miktarı yasada 1 milyon metreküp olarak belirlenmiş durumda. Bunun üzerinde kalanlar, elektrik üretim tesisleri, kojenerasyon üniteleri. Serbesttükeci sınırının yükseltilmesi zaman zaman gerekli olabiliyor. Bunun otomatik bir artışla çok yüksek miktarlara getirilmesi, birtakım çapraz sübvansiyonlara yol açabilir. Dolayısıyla bunun da birtakım sakıncaları olabilecektir. Sonuçta, Türkiye en hızlı büyüyen pazarlardan biri. Pazarın büyümesi, içerdiği risklere, bu risklerin ne şekilde dağıldığına çok fazla bağlı olacaktır. Piyasaya doğru sinyallerin verilebilmesi için, kamunun rolü her aşamada gözden geçirilmelidir. Orta vadede istikrarlı büyümenin gerçekleşmesi beklenmelidir. Bunların tamamı, tarafların bu sürece katkısıyla başarıya ulaşacaktır. Yapıcı diyaloğun devamının bu sürece katkıda bulunacağını düşünüyoruz.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=