Makale 1 . ÇALIŞMANIN AMACI İstanbul Kaynak Geliştirme ve İştirakler Dairesi'ne bağlı olarak; İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve bazı iştiraklerin katılımı ile 25 Aralık 1986 yılında doğal gaz projesiyle ilgili daha ciddi çalışmalar yapılması ve yatırımlara başlanması amacıyla İstanbul Gaz Dağıtım Sanayii ve Anonim Şirketi kurulmuştur ve 1987 yılında SAE-Alarko Konsorsiyumu'na ihale edilen doğal gaz şebekesi yatırımlarına başlanmıştır. Ancak sonrasında yatırımların çok uzaması ve halkın doğal gaz konusunda yeterli düzeyde bilinçlendirilmemesi neticesinde 90'Iı yıllara gelindiğinde 80'li yıllarda geliyorum sinyalleri veren hava kirliliği tüm çirkinliğini İstanbullu'lara göstermeye başlamıştı r. Atmosferde yoğun bir şekilde bulunan 502 ve PM miktarlaJı'na bakıldığında kirliliğin özell ik le kış aylarında ısı ı1ma mıaksatl ı olarak yakılan kömür ve fuel-oil'den kaynaklandığı görülmüştür. Bu hava kirleticileri belirlenen sınır değerlerini birçok kez aşmış, sonuç olarak da hem insan sağl ığı, hem de canlıların sağlığı tehlikeye girmiştir. Bu nedenle alternatif yakıt olarak sunulan doğal gazın tanıtılmasına ve yapılacak yatırımların öncelikle hangi bölgelerde olması gerektiğine İGDAŞ tarafından karar verilmiştir. İGDAŞ'ın yaptığı yatırımlar ve çalışmalar doğrultusunda ilerleyen yıllarda doğal gaz kullanıcı sayısı artmış, bunun sonucu olarak da atmosferde bulunan 502 ve PM miktarlarında farkedilir bir şekilde düşüş görülmüştür. Bu çalışmada, İstanbul'da doğal gaz ku ll anım ı nı n yaygınlaşması ile atmosferde bulunan 502 ve PM miktarları arasındaki ilişkinin genel olarak nasıl bir hal izlediği yapılan teorik hesaplamalarla ve grafiklerle sunulmuştur. 2. HAVA KİRLİLİĞİ TANIMI, KAYNAKLAR! VE ÖNEMİ Hava kirliliği, 'atmosferde bulunan kirleticilerin insan sağlığı ,bitki, hayvan, yapı ve malzemelerde zararlı etkiler meydana getirecek miktar (konsantrasyon) ve sürede bulunması' şeklinde tanımlanabilir. Bu tanımda önemli olan parametreler miktar ve süredir. Hava kirlenmesi için atmosferdeki kirleticilerin (örneğin 50 2 partiküler madde, CO,NOx,vb) zarar verecek miktar ve sürede bulunmasıdır. Tanımda kullanılan diğer önemli terim ise süredir. Hava kirlenmesinde, etkilerin oluşmasında kirleticilere maruz kalma süresi Doğal Gaz Dergisi 31 büyük önem taşımaktad ı r. Bir kirletici, düşük konsantrasyonu çok uzun sürede maruz kalınma ile bir etkiye yol açabilir, hatta etkisiz kalırken, aynı kirleticinin yüksek konsantrasyonu çok kısa sürede örneğin insanlarda ölüm gibi ç0 ok önemli etkilere yol açabilmektedir. Hava kirleticileri havanın tabii birleşimini değiştiren gaz, sıvı ve katı halde olabilen kimyasal maddelerdir. Hava kirleticileri çeşitl i özellikleri göz önüne alınarak sınıfland ı rılırlar. Fiziksel duruma göre gaz veya partiküler madde şeklinde sınıflandırma yapılır. Diğer bir sınıflandırma ise kimyasal yapıya bağlı olarak yapı lır. Buna göre kirleticiler; Organik ve İnorgan i k kirleticiler olarak ayrıl ırlar. Organik kirleticilerin de kendi içlerinde çok sayıda sınıfa ayrılması sözkonusudur. Hava ki rl i liği ni oluşturan kirleticileri şöyle sıralayabiliriz. 1. Kükürtlü maddeler 2. Partiküller 3. Azotlu maddeler 4. Organik maddeler 5. Karbonmonoksit 6. Halojenler 7. Radyoaktif maddeler Hava kirl iliğini, kirletici kaynakların yanı sıra birçok bölgesel faktörler de etkilemektedir. Bunlar o bölgenin kentleşme, sanayileşme, hızlı nüfus artış ı , topografik ve meteorolojik özellikleri; yani sıcak l ık, rüzgar hızı ve yönü, nem, basınç, enversiyon yüksekliğidir. Hava kirlenmesi ile ilgili "Hava Kalitesi'nin Korunması Yönetmeliği", hava kalitesinde insan sağl ığını esas alan, bu kalitenin saptanmasında uluslararası normları dikkate alan ve kaynaklar için teknoloji bazında kontrolü getiren bir yapıya sahiptir. UVS, Uzun vadeli sınır değeri : Aşılmaması gereken ve yıllık tüm ölçüm sonuçlarının aritmetik ortalaması olan değer l erdir. KVS, Kısa vadeli sınır değeri: Maksimum günlük ortalama değerler veya istatistiksel olarak tüm ölçüm sonuçları sayısal değerlerinin büyüklüğüne göre Kasım-Aralık '97 Sayı 53
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=