■ ■ ■ DOĞAL GAZ DERGİSİ 1 73 •■ MAKALE ■ Kaya Gazının (Shale Gaz) Dünyadaki ve Türkiye'deki Gelişmeleri Emine FİLOĞLU Petrol ve Doğalgaz Mühendisi Türkiye Kojenerasyon ve Temiz Enerji Teknolojileri Derneği (TÜRKOTED) 1. Giriş İnsanlığın vazgeçilmez ihtiyaçlarından biri olan enerji, günümüzde en yaygın şekilde kullanılan petrol ve doğalgaz enerji kaynakları sayesinde üretilmektedir. 1970'Ii yıllardaki petrol krizinden sonra enerji sektörü, gaz sektörüne yoğunlaşmış ve petrolden gaza doğru enerji kullanımını genişletmeye başlamıştır. Doğalgaz, diğer fosil yakıtlara nazaran, çevreyle dost ve ucuz bir yakıt oluşu, yüksek enerji kapasitesi, kolay taşınabilirliği ve sürdürebilirliği gibi avantajları yönünden, günümüzde en çok tercih edilen yakıt türü haline gelmiştir. Amerika'da 1980'Ii yıllarda, "unconventional" (bundan sonraki yazılarda "sıra dışı" denilecektir) gaz üretim çeşitlerinden biri olan shale gaz ile ilgili çalışmalara başlanmış ve özellikle 201 O yılında gelişmiş yeni teknolojiler sayesinde büyük ölçüde "shale" adı verilen geçirimliliği çok düşük olan ve doğalgaz ihtiva eden kayaçlardan gaz üretimi yapılmaya başlanmıştır. Bu yazımızda, Amerika'daki doğalgaz fiyatlarını geçtiğimiz Nisan 2012'de 2 $/MMBtu'ya kadar düşmesine sebep olan shale gazın (bundan sonra kaya gazı diyeceğiz) tanımı, teknolojisi, dünyadaki ve Türkiye'deki gelişmeleri gibi konu başlıklarına değineceğiz. Doğal Gaz Dergisi Eylül/ September 2012 2. Konvansiyonel Gaz (Conventional Gas) Genellikle kapan (trap) adı verilen ve "cap-rock" denilen kayaçlar, rezervuar kayaçlarında bulunan petrol ve gazın 3. Sıra dışı Gaz (Unconventional Gas) Bilinen rezervuar tanımlarının aksine, kaynak kaya ya da oldukça geçirimsiz kayaçlardan petrol veya gaz üretme yukarı doğru ilerlemesine izin vermez biçimidir. Unconventional gaz çeşitve "kumtaşı" (sedimentary rock) adı lerini thight gas, coalbed methane ve verilen kayaçların gözeneklerinde petrol ve gaz yer alır. Gerekli gözeneklilik ve geçirgenlik özelliklerine sahip olan kapanlardan, günümüzde var olan ileri teknolojili sondaj çalışmaları sayesinde, petrol ve doğalgaz açılan kuyulardan basınç farkıyla (fazla basınçlı bölgeden az basınçlı alana doğru) yüzeye yönelir. Petrol ve doğalgazın bu şekildeki üretimine doğal "conventional" denmektedir. E 5 250 .8 4 500 3 750 3000 2250 1 500 750 o shale gaz olmak üzere sıralayabiliriz. Kaynak kayanın, su ve kum karışımı ile çatlatılması ve çatlak aralarının bir daha kapanmaması için kumla doldurulması ile gerçekleştirilir. IEA'nın (lnternational Energy Agency) hazırlamış olduğu ''Are we entering a golden age of gas?" adlı özel raporunda, aşağıdaki grafikte de görüldüğü üzere "conventional" ve "unconventional" gaz çeşitlerinin dünyadaki kullanım oranlarının 2035 yılına kadar hesaplanan dağılımı belirlenmiştir. Shale --Tight -Conventioııal --Share of uncoııventioııal (right axis) 2008 2015 2020 2025 2030 2035 Tablo 1. 2035 yılına kadar dünyadaki dDğalgaz üretimi projeksiyonu Anticline petroleum trap dry hole oıl-water contact f. . gas-oil contacı Şekil 1. Petrol ve doğalgazın yer altındaki "Cap-Rock" denilen rezervuardaki Görünümü
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=