Makale asgari tüketime nisbetine göre bir bedel ödemektedir. Eğer asgari alım taahhüdü satışın% 85'i olup da alıcı bu oranda elektrik almışsa artık her hangi bir yaptırıma muhatap olmayacak, sözleşme konusunda yer alan bakiye %15 için her hangi bir bedel ödemesine gerek bulunmayacaktır. Bazı sözleşme ilişkilerinde ya al ya öde şartının gerçekleşmesi halinde alıcıya bir opsiyon tanınmakta ve öde şartını yerine getiren alıcıya yaptığı ödemenin karşısına gelen satılanı sözleşme ilişkisi içindeki ileri dönemlerde teslim alma (kabzetme) imkan ı verilmektedir (Make- up = telafi imkanı ). Bu şekilde teslim alma borcunun ötelenmesine olanak sağlanmaktadır. BOTAŞ'ın doğal gaz alımına ilişkin sözleşmelerde bu nitelikte hükümler bulunduğu ilgililerce ifade edilmektedir. Borçlar Kanunu (BK.)md.1 6'ya göre menkul mal satışı bir şekle bağlı değildir. Ancak ya al ya öde şartı yazılı surette yapılan sözleşmelerde yer almaktadır. 3. Hukuki Nitelendirme Ya al ya öde şartı tam iki tarafa borç yükleyen, karşıl ıklı edimleri havi sözleşmelerde (her iki tarafa borç yükleyen) yer alan kurallardır. Ya al ya öde terimindeki şart, satım akdinden tarafların sözleşmeye koyduğu kayıtlar anlamındadır. Dolayısı ile satım sözleşmesinin muhtevasında yer al ırlar. Ya al ya öde şartı sürekli edimli sözleşmelerde yer alan bir unsurdur. Ard arda teslim şartlı sözleşmelerde de kullanı lması mümkündür. Sözleşme ilişkisinde genellikle birden çok dönem bulunmaktadır. Ya al ya öde şartında dönemler genellikle yıllık olarak belirlenmektedir. Sözleşmeler iki ya da daha fazla dönemli olup her bir dönem için ayrı ayrı ya al ya öde yükümlülüğü bulunmaktadır. Sürenin yıllık olmasının konu açısından önemi yoktur. Önemli olan belli bir periyotta olmasıdır. Ya al ya öde şartını, satış sözleşmesindeki satıcının satın alınanı tesellüm (kabz) ediminin bir uzantısı olarak kabul etmek kabildir. BK. 208. maddeye göre alıcı kararlaştırılan şartlar dairesinde kendisine sunulan satılanı teslim almakla yükümlüdür. 82 "' n.dogalgaz.com.tr Alıcının satın alma konusunda satıcı ile anlaştığı, satılanı teslim alma borcunu (Aynı zamanda kendisi için talep hakkıdı r. ) yerine getirmemesi kendisi için hem alacaklı hem de borçlu temerrüdü oluşturur. Dolayısı ile ya al ya öde'ye, satım sözleşmesinin alıcının hem borçlu hem de alacaklı sıfatı ile temerrüdüne i lişkin Borçlar Hukuku normları yerine konulmuş sözleşme kuralıdır, denilebilir. Ya al ya öde şartını düzenleyen sözleşmelerde satıl anın teslim alınması çoğunlukla satıcının menfaatinedir. Satılanı saklama, koruma ve alıcıya gönderme borcu satıcının yan borçlarındandır. Malın stoklanması, (muhafaza ve kiralama masrafları, bozulma riski vs.) nakli belli bir maliyeti getirmekte, bazen de depolanmas ı (Örneğin Türkiye'de henüz gerçek anlamda doğal gaz depolanamamaktadır.) mümkün olamamaktadır. Bazen de, satıcı da kendi satıcısına karşı aynı taahhütleri yaptığı sözleşmelerdeki risklere muhataptır. Gerçekten de alacaklı temerrüdüne i lişkin BK. 91.93.,97. maddeleri ve Türk Ticaret Kanunu'nun (TTK.) 25. madde hükmü, borçlu temerrüdüne ilişkin BK.106 md. satım sözleşmesine ilişkin BK. 211., 212. Ya al ya öde şartını düzenleyen sözleşmelerde satılanın teslim alınması çoğunlukla satıcının menfaatinedir. Satılanı saklama, koruma ve alıcıya gönderme borcu satıcının yan borçlarındandır. Malın stoklanması, (muhafaza ve kiralama masrafları, bozulma riski vs.) nakli belli bir maliyeti getirmekte, bazen de depolanması mümkün olamamaktadır. Bazen de, satıcı da kendi satıcısına karşı aynı taahhütleri yaptığı sözleşmelerdeki risklere muhataptır. Selahattin AYDIN-Ya Al Ya Ode artı madde hükümleri ya al ya öde şartı içeren büyük ölçekli, sürekli ve çoğunlukla da mesafeli satışların mahiyetine yeterince uygun düşmediğinden, özelliklerini gereğince karşılayamadıklarından bu tamamlayıcı hukuk kuralları yerine tarafların yapmış oldukları anlaşmalardır. Alıcının gerek alacaklı ve gerekse borçlu olarak temerrüdünde satıcını n ifa ile faiz istemesi, sözleşmeyi feshetmesi, müspet zararın ın tazminini istemesi, gerektiğinde temerrüt ihtarları, icabında kusur ve zarar ispatı gibi hususlar çoğu zaman işine gelmeyecektir. Sözleşme ilişkisi uzun sürelidir. Malın elden çıka rı lması her zaman kolay değildir. Çoğu zaman sözleşmelere mill etlerarası unsurlar dahildir. Güven ilişkisi çok önemlidir. Diğer yandan, satıcının satış bedelini ve bedelin faizini (ifa ve gecikme faizi) istemesine her zaman imkan olmayabilir. Zira mal ı teslim edememiştir. Çoğu zaman BK.91 ve TTK. 25. maddeler anlamında tevdi ya da satış imkanı bulunamayacaktır. Hem satış bedelinin tamamını, hem de faiz istemek ilişkiyi zedeleyici olabilir. Onun için kanun hükümleri yerine tarafların baştan kararlaştırdıkları ve dolayı sıyla göz önüne alıp değerlendirdikleri ya al ya öde şartının uygulanması her iki taraf için menfaat dengeleyici ve adil bir yol olmaktad ır. Belirtmek gerekir ki satım sözleşmesi veresiye satış ise, yani önce satıcı belli bir miktar malı alıcıya teslim edecek ve alıcı satış bedelini daha sonra satıcıya ödeyecekse ya al ya öde şartı BK.211 /111. maddenin uygulanmas ının bir ölçüde sözleşme ile düzenlenmiş hali olacaktır. Faklılık asgari taahhüt varsa alıcının satılanın tamamı ile değil , asgari taahhütle sorumlu olması ya da alıcıya sözleşmede düzenlenmişse ileriki sözleşme dönemlerinde satılanı alma olanağı tanınmış bulunmasıdır. Ya al ya öde şartı BK. 158 v.d. maddelerinde düzenlenen cezai şartla büyük benzerlikleri bulunmakla birlikte farkl ı bir müessesedir. Borçlunun asıl borcunu ileride hiç veya gereği gibi ifa etmediği takdirde alacaklıya karşı ifa etmeyi önceden taahhüt ettiği edime cezai şart denilmektedir. Cezai şart genellikle bir miktar paradır. Cezai şart için alacaklın ın zarara uğramış olmasına ihtiyaç yoktur. Alacaklı ► Doğal Gaz Dergisi Sayı 103 / Mayıs-Haziran 2005
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=