Güncel Dün a Bankası Türki eGaz Sektörü Strate·i Ra oru N.wılı Yı\~ VU•Y" ..t ... .._n ... ,tç .. , ,,,....... nn .. . .... -;.....,_ •~.. \ ,\ır-•W ":f,•~I ~~ , llh ~! . f» PO~~EKl;z. ,,. "'1,M";:A,~ - ~ ~· _;, ~ .... nı , ... ı}:<ı, zıı,.,.,. ı. • .,tır,Uı.•rr.uu· ııı , , .ı ,.,...., ....., ,,." .., .-.ı~ ~•'"ı .. , - ~(','\hı ı : ı o,. . • CEZA" jr{ ...Sl"::;,_~.:,,,w T"'N 5 , ,.,.,11..... ıoı##lt<,r c...., .., ,,.,,, ı:""!u ı•M.-<ıı,,,., •':z•~--': ~~"'--, V Mı\Ll'A ,>lif..,/,ml,-.ını/M~◄ON,ım/."1~ t>.' [ Şekil 2. Avrupa ya doğal gaz nakli. azaltılması süreci kısa süre içinde başlatı lması gereken bir süreçti ve adım adım ilerlemeli, bu sı rada da rekabetin oluşumu dikkatle gözlemlenmelidir. O Kontrat devirlerinin yerine gazın serbest dolaşımına ilişkin bir program yapılmalıdır. Doğal Gaz Piyasası Yasası ile belirlenen kontratların devredilmesine i lişkin sürecin başarılı olması çok uzak bir ihtimaldir. Bunun başlıca nedeni de, yabancı tedarikçilerin karşı koyması ve BOTAŞ'la yapılan belli bir kontratla ilgili yükümlülüklerin tümünü üstlenme konusunda yeni özel piyasa oyuncularının göstereceği tedirginlik olacaktır. Temel olarak tekel satı n alan kurumun toptan satış alanındaki yeni rakiplerine giderek artan miktarlarda gaz dolaşımı imkanı vermesine (devretmesi) yönelik bir plan Türkiye için daha uygun görünmektedir. Bu tür bir program ı n yatırım ile tedarik güvenl iğ i nin temelini oluşturacak son satıcı kontratlarını etkilemeden toptan satış alanında rekabeti ateşleyecek katalizör görevi üstlenmesi büyük bir olası l ıktır. 3.3. Transit Geçiş İşlevi Kafkaslar ve Orta Doğu'daki tedarikçilerden alınan ithal doğal gazın Türkiye'den transit geçerek Güney ve Orta Avrupa'daki alıcılara aktarılması Türk doğal gaz sektörü için büyük bir fırsatt ı r. Bu sayede Türkiye'nin ekonomik etkinliği arttırı l ab i lir, birim iletim maliyetleri azaltı40 \\ \\.dtı:.!alg:ıı .com.l ı labilir, tedarik güvenl iği büyük bir olasılıkla artar, tedarik riski azaltılır, sadece iç piyasaya hizmet verilmesi durumuyla k ı yaslandığ ı nda daha fazla likiditeye sahip piyasa merkezleri yaratı l abilir. Ancak gaz transit geçişinden yararlanabilmek için aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir: O BOTAŞ ticari bir gaz şirketi yerine iletim kurumu olarak işlev üstlenmelidir. BOTAŞ kendisine ait topraklarda gerçekleşen gaz transit geçişini (ve yeniden ihracatı) kontrol etme arzusundad ı r. Ancak kontratlarda yer alan ulaşım noktasıyla ilgili ve gazın yeniden ihracatını yasaklayan maddeler, transit geçişin gerçekleştiği diğer taraflara boru hattın erişimine izin verilmesiyle ilgili yaşanabilecek olası çıkar çatışmaları, hem tedarikçiler hem de ithalatçılar için bir aracının bulunmasına karşı gösterilen direnç yüzünden muhtemelen böyle bir durum gerçekleşemez. Aslında gaz transit geçişinde BOTAŞ'ın bir ticari gaz firması olarak rol alması Türkiye'nin bir gaz koridoruna dönüşebilmesi yönündeki gelişim sürecini beslemekten çok geciktirici olacaktır. Eğer BOTAŞ kendi rolünü iletici ve transit geçiş kurumu olarak geliştirmeye yönelirse transit geçiş sürecinin gelişimi de hız kazanacaktır. O Transit geçişe kimin dahil edileceği konusundaki politikalar ve yasalar esnek olmalıdır. Doğal Gaz Piyasası Yasası uyarınca iletim ve belirtildiği Kafl<.aslar ve Orta Doğu'daki tedarikçilerden alınan ithal doğal gazın Türkiye'den transit geçerek Güney ve Orta Avrupa'daki alıcılara aktarılması Türk doğal gaz sektörü için büyük bir fırsattır. sürece transit geçiş görevi BOTAŞ için uzun vadede biçilmiş rol olarak görülmektedir. Ancak Doğal Gaz Piyasası Yasası Madde 4.4 c) 9) içeriğine bakıldığ ı nda , yeni iletim hatları inşa eden diğer şirketlerin ne tür bir rol üstlenecekleri açıkça belirtilmediğinden belirsizlik içermektedir (Yeni iletim hatları Ulusal İletim Şebekesi'nin bir parçası olmadığı sürece bu maddenin geçerli kalmasına izin verilebilir ama yine de durum açıkça belirtilmemiştir). Bu hususla ilgili olarak politikaların ve yasaların esnek olması gerektiğine inanıyoruz. Bu sayede süreğen, özel mülke ait, transit geçiş boru hatları için olası yatırımcıların bulunması mümkün olabilecektir. Aynı zamanda, gaz iletiminde devletin rol üstlenmesini dışlamak için ilkesel olarak bir neden de bulunmamaktadır. Modern teşvik edici yasal düzenlemeler sayesinde BOTAŞ'ın işletmelerinde verimlilik sağlanabilir, zaten yatırım sermayesi açısından bakıldığında yapılan yatırımların Kuzey Amerika'daki boru hatlarıyla kıyasl andığ ı nda ucuz maliyetli oldukları görülmektedir. Bu arada, tekelci konumun verdiği gücün durumu kötüye kullanmasını engellemek a mac ıyla, yasayla transit boru hatları ile ilgili olarak Türkiye'nin kendi gaz tedarikçilerinin hangi düzeyde kontrol gücüne sahip olaca kla rı hakkında açıkça sınırlamalar koyulmalıdır. ► Doğal Gaz Dergisi Sayı 103 / Mayıs-Haziran 2005
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=