Muhittin TEKMAN  

Dergiler Teknik Danışmanı

“Enerji Verimliliği Strateji Belgesi 2012-2023”ün giriş bölümünde “Sürdürülebilir kalkınmanın öneminin gittikçe daha çok anlaşıldığı günümüzde, enerji verimliliğine yönelik çabaların değeri de aynı oranda artmaktadır. Bu çerçevede; Türkiye’nin enerji verimliliği alanındaki yol haritasının stratejik ve dinamik bir bakış açısıyla hazırlanması kaçınılmaz hale gelmiştir. Kamu kesimi, özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının katılımcı bir yaklaşımla ve işbirliği çerçevesinde hareket etmesini sağlamak, sonuç odaklı ve somut hedeflerle desteklenmiş bir politika seti belirlemek, bu hedeflere ulaşmak için yapılması zorunlu eylemleri tespit etmek, ayrıca süreç içinde kuruluşların yüklenecekleri sorumlulukları tanımlamak için işbu strateji belgesi hazırlanmıştır.” denildikten sonra koordinasyonun Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı adına Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü sağlayacağı ifade edilmektedir.

 

Enerji Verimliliği Koordinasyon Kurulu tarafından yılda en az bir kez gözden geçirileceği ve hükümetin politika ve hedeflerindeki değişikliklere, AB politikalarına, belge kapsamındaki uygulamalarda ortaya çıkan darboğazlara bağlı olarak güncelleneceği belirtildikten sonra “Türkiye’nin birincil enerji yoğunluğunun, 2008 yılında 1998 yılındaki değere göre yüzde 0,24 oranında azaldığı, ülkemizin elektrik enerjisi yoğunluğunda ise 1998-2008 döneminde yıllık bazda yüzde 1,83’lük artış olduğu görülmektedir. elektrik enerjisi tüketimindeki artışın büyük kısmının üretim dışı harcamalardan kaynaklandığını ve enerji verimliliği ile ilgili tedbirlerin geliştirilmesinde elektrik enerjisi talebinin azaltılmasına yönelik çalışmalara önem verilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. 1998-2008 döneminde Türkiye’nin toplam nihai enerji tüketimindeki yıllık ortalama artış oranı yüzde 3,81’dir. Aynı dönem için yıllık ortalama artışların sanayi sektöründe yüzde 3,56; konut sektöründe yüzde 3,49; ulaştırma sektöründe yüzde 4,07 hizmet sektöründe ise yüzde 7,44 civarında olduğu görülmektedir.” denerek odaklanılacak sektörün ağırlıklı olarak resmi ve özel hizmet sektörüne yönelik yapılar ve işler olduğu ayrıca konutların da ön planda tutulduğu görülmektedir.

 

Bu belge ile 2023 yılında Türkiye’nin GSYİH başına tüketilen enerji miktarının (enerji yoğunluğunun 2011 yılına göre en az yüzde 20 azaltılma hedeflendiği özellikle vurgulanmaktadır.

 

Belgedeki stratejik amaçlar; 

SA-01: Sanayi ve hizmetler sektöründe enerji yoğunluğunu ve enerji kayıplarını azaltmak,

SA-02:  Binaların enerji taleplerini ve karbon emisyonlarını azaltmak; yenilenebilir enerji kaynakları kullanan sürdürülebilir çevre dostu binaları yaygınlaştırmak,

SA-03:  Enerji verimli ürünlerin piyasa dönüşümünü sağlamak,

SA-04:  Elektrik üretim, iletim ve dağıtımında verimliliği artırmak, enerji  kayıplarını ve zararlı çevre emisyonlarını azaltmak,

SA-05:  Motorlu taşıtların birim fosil yakıt tüketimini azaltmak, kara, deniz ve demir yollarında toplu taşıma payını artırmak ve şehir içi ulaşımda gereksiz yakıt sarfiyatını önlemek,

SA-06:   Kamu kesiminde enerjiyi etkin ve verimli kullanmak,

SA-07:  Kurumsal yapıları, kapasiteleri ve işbirliklerini güçlendirmek, ileri teknoloji kullanımını ve bilinçlendirme etkinliklerini artırmak, kamu dışında finansman ortamları oluşturmak,

olarak belirlenmiştir. 

 

Bu stratejik amaçlar içinden dikkat çeken en önemli maddelerden biri;

“SA-02: Binaların enerji taleplerini ve karbon emisyonlarını azaltmak yenilenebilir enerji kaynakları kullanan sürdürülebilir çevre dostu binaları yaygınlaştırmak” başlıklı olandır. Bu maddede “2023 yılında, Kentsel Dönüşüm Kanunu ve Deprem Yönetmeliği kapsamında kullanılabilir niteliği haiz olan binalar arasından; büyük şehir mücavir alanlarında olup her yıl yürürlüğe konulan Yapı Yaklaşık Birim Maliyetleri Hakkındaki Tebliğ’de tanımlanan yapı grupları arasından;

 

*yapı grup sınıfı 3 üncü sınıf veya üzeri olan konutlar ile birlikte, 

*toplam kullanım alanı 10 bin metrekarenin (10.000 m²) üzerindeki ticari ve hizmet binalarının tamamında, yürürlükteki standartları sağlayan ısı yalıtımı ve enerji verimli ısıtma sistemleri bulunacaktır.”   ifadesiyle yer almakta ve bir diğer önemli madde ise bu maddenin alt maddesi olarak verilen;

“SA-02/SH-01/E-01: Binalara azami enerji ihtiyacı ve azami emisyon sınırlaması getirilmesi” olarak gösterilmektedir. 

Bu maddenin içeriğinde ise;

“Yürürlükteki mevzuatın AB uygulamaları paralelinde revize edilmesi ile 

*binanın fonksiyonuna (otel, hastane, mesken, okul, AVM vb), 

*bulunduğu bölgenin iklim koşullarına (sıcaklık, rüzgâr etkisi vb), 

*mimari tasarımına, (yönlendirme vb) ve 

*yürürlükteki zorunlu standartlara (TS 825 Isı Yalıtım Standardı vb)

 uygun inşa edilme durumuna göre; 

ısıtma, soğutma ve aydınlatma gibi konuları kapsayan 

azami yıllık enerji talebi belirlenecek, söz konusu enerji talebinin;

-enerji verimli ve/veya temiz enerji kaynaklarından ve teknolojilerinden karşılanması esas alınmak suretiyle, 

-atmosfere salımına müsade edilecek azami CO2 emisyon miktarı belirlenecek ve bu sınır değerleri aşan yeni bina yapımına izin verilmeyecektir. 

 

Mevcut binaların iyileştirilmesi suretiyle bu sınır değerlere yaklaştırılması özendirilecektir. Bu uygulamanın etkin bir şekilde yapılabilmesi için gerekli idarî ve kurumsal yapılar geliştirilecektir.”

şeklinde açıklama ile enerji ihtiyacı ve emisyon sınırlaması getirilmektedir. Yine diğer alt maddelerde de; 

 

“SA-02/SH-01/E-02 : 2017 yılından itibaren, karbondioksit salım miktarları ilgili mevzuatta tanımlanan asgari değerlerin üzerinde olanlara idarî yaptırım uygulanacaktır.İlgili mevzuatın revizyonu ile SA-02/SH-01/E-01’de tanımlanan usullere göre düzenlenen Enerji Kimlik Belgesi’nde karbondioksit miktarı, tanımlanan asgari değerin üzerinde olan binalara idarî yaptırım uygulanacaktır.”

 

“SA-02/SH-02: 2010 yılındaki yapı stokunun en az dörtte biri (1/4) 2023 yılına kadar, sürdürülebilir yapı haline getirilecektir.”

“SA-02/SH-02/E-01 : Kullanım alanı 10 bin metrekare (10.000 m²) üzerindeki

*ticari binaların ve 

*müstakil lüks konutların ve 

*entegre konutların (Residence) 

ruhsatlandırılmasında belgenin yayım tarihini takip eden on sekizinci (18) aydan itibaren sürdürülebilir nitelik aranması,2017 yılından itibaren bu uygulamanın SA-02/SH-01’de belirtilen binaları kapsayacak şekilde yaygınlaştırılması için ilgili mevzuat revize edilecektir. Bu kapsamda yeni yapılan binaların, bulundukları belediyelerin kalkınmışlık düzeylerine, imar planlarına, arsa değerlerine ve çevredeki doğal enerji imkânları dikkate alınmak suretiyle, sürdürülebilir olduklarını gösteren, ulusal veya uluslararası düzeyde uygulanan kriterler çerçevesinde karşılaştırılabilir özelliğe sahip sertifikalara sahip olmaları istenecektir.”

 

Yukarıdaki şekilde yer alan ifadelerle konu bağlanmaktadır. Ayrıca dikkat çeken diğer önemli maddeler ise aşağıda verilmektedir.

 

“SA-02/ SH-02/E-02 : Toplu konutlarda yerinden üretim uygulamalarının yaygınlaştırılması.

Toplu konut projelerinde;

*yenilenebilir enerji kaynaklarından, 

*kojenerasyon veya mikrokojenerasyon, 

*merkezi ve bölgesel ısıtma ve soğutma ve 

*ısı pompası sistemlerinden 

yararlanma imkânları analiz edilecek ve bakanlık tarafından belirlenecek kriterler çerçevesinde ve SA-02/SH-01/E-01’de belirtilen eylem kapsamındaki mevzuat yürürlüğe konuluncaya kadar  özendirilecektir.

 

“SA-03:Enerji verimli ürünlerin piyasa dönüşümünü sağlamak.

 

Asgari enerji verimlilik sınıfının üzerindeki;

*lambaların, 

*buzdolaplarının ve 

*elektrik motorlarının 

piyasa dönüşümü 2012 yılı sonuna kadar,

-ısıtma/soğutma sistemlerinin ve 

-diğer enerji verimli ürünlerin 

piyasa dönüşümü ise AB uygulamalarına paralel olarak tamamlanacaktır. 

Enerjiyi verimsiz kullanan ürünlerin 

*satışının sınırlandırılması ve 

*piyasa denetiminin etkinleştirilmesi.”

“SA-01: Sanayi ve hizmetler sektörlerinde enerji yoğunluğunu ve enerji kayıplarını azaltmak. 

 

Belgenin yayım tarihi itibariyle 10 yıl içerisinde, her bir sanayi alt sektöründeki indirgenmiş enerji yoğunlukları, her bir alt sektör için yüzde 10’dan az olmamak üzere sektör işbirlikleri ile belirlenecek oranlarda azaltılacaktır.  

 

Sanayi alt sektörlerinde, tasarruf potansiyelleri ile birlikte enerji verimliliğinde uygulanabilecek önlemlerin belirlenmesi.

Her bir sektörü temsil edebilecek şekilde YEGM tarafından belirlenecek en az beş (5) işletmede, YEGM finansmanı ile dört (4) yıllık periyotlarda enerji etütleri yapılacak ve çalışmaların sonuçları ardışık periyotlarda uygulanacak olan SA-01/SH-01/E-03 eylemindeki etütlerle birlikte Sanayi Enerji Verimliliği Envanteri halinde derlenerek elektronik ortamda yayımlanacaktır.

 

Sanayi ve hizmetler sektörlerinde enerji yöneticisi görevlendirmekle veya enerji yönetim birimi kurmakla yükümlü işletmelerin ve OSB’lerin kamu kuruluşları ile olan ilişkilerinde bunların ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemleri Standardı belgesine sahip olmalarının istenmesi.”

 

“SA-01/SH-01/E-03: 

*Yılda beşbin (5.000) TEP üzerinde enerji tüketen işletmelerde ve

*kullanım alanı yirmibin metrekarenin (20.000 m²) üzerinde olan ticari ve hizmet amaçlı kullanılan binalarda enerji etütlerinin periyodik olarak yapılması suretiyle, alınması gerekli önlemlerin, enerji tasarruf potansiyelinin ve bunların maliyetlerinin belirlenerek uygulamaya ilişkin eylem planlarının hazırlanmasıKanun ve ikincil mevzuat revizyonu ile dört (4) yılda bir enerji etüdü yapılması veya yaptırılması, etüt raporlarının ve belirlenen önlemlere ilişkin uygulama planlarının YEGM’ne gönderilmesi ve YEGM’nin yerinde incelemelerine imkân sağlanması istenecektir. “

 

“SA-01/SH-01/E-04 : Enerji verimliliğinin artırılmasını sağlayıcı yatırımlar özendirilecektir.”